ارزیابی نقش منظر شهر در تأمین امنیت شهروندان نمونه موردی : شهر قزوین

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین آسیب‌‌های شهری بر پیکر شهرها ناشی از آشفتگی و اغتشاش بصری است. از طرف دیگر، امنیت و منظر شـهری، واژه‌هایـی هستند که اگرچه هردو از زیرمجموعه‌‌های علم شهرسـازی و معماری منظر محسوب می‌‌شوند، اما نیاز به بررسی دقیق‌تر ارتباط بین آنها وجود دارد. این در حالی است که نظریات و تجارب متعدد نشان می‌‌دهد بسیاری از معیارها و سنجه‌‌های به دست آمده در تحقیقات مختلف که منجر به ایجاد حس امنیت در شهروندان می‌‌شود، مستقیم یا غیر‌مستقیم با اصول به کار رفته در طراحی منظر شهرها ارتباط داشته و می‌‌تواند حس مذکور را کاهش یا افزایش دهد. به عبارت دیگر، منظر شهری باید حریم امن زندگی شهروندان باشد. مقاله حاضر بر آن است تا با انتخاب دقیق معیارهای خاص امنیت شهری - که برگرفته از مطالعات قبلی بوده و با منظر و سیمای شهر در ارتباط است- نقش منظر در تأمین حس امنیت شهروندان را براساس مدل و ضرایب اهمیت معیارها ارزیابی کرده و نیز به مقایس‌های تطبیقی بین بافت‌های مختلف شهر قزوین به عنوان نمونه موردی بپردازد و در انتها، راهکارهای برنامه‌‌ریزی و نکاتی کلی برگرفته از مدل پژوهش برای تقویت نقش منظر شهری در تأمین امنیت شهروندان ارایه دهد. بدین منظور از فرایند تحلیل سلسله مراتبی یا AHP بهره گرفته شده و در جمع‌‌آوری داده‌‌ها، پرسشنامه و برداشت‌‌های میدانی مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می‌‌دهد، منظر شهری در محله‌‌های بافت قدیمی به دلیل فرسودگی کالبدی، نقش کم‌رنگ‌‌تری در تأمین احساس امنیت ساکنان خود در مقایسه با محله‌‌های جدید‌تر دارد. محله مورد مطالعة بافت قدیمی، در هر دو بعد طبیعی و انسان‌ساخت، امتیاز زیر میانگین را به دست آورده و این مشکل در بعد عوامل طبیعی بیشتر و در حد نامطلوب ارزیابی شده که مشخصاً برگرفته از نفوذناپذیری معابر و ایجاد فضاهای دنج و غیرقابل نظارت در محله است. با این حال محله‌‌های جدید و نوساز نیز نیازمند توجه و طراحی دقیق‌تر در منظر و سیمای خود هستند تا به حد مطلوب‌‌تری رسیده و از ایجاد فضاهای دنج و نا‌امن در سطح این‌گونه محلات جلوگیری شود. ارزیابی‌‌ها نشان می‌‌دهد لزوم چنین توجهی در بعد عوامل مصنوع و به ویژه در مواردی چون رعایت سلسله مراتب معابر و انسجام محیطی، بیشتر احساس می‌‌شود.